วกฺกลญฺหิ นิวสนานํ องฺคปจฺจงฺคํ ติโรภาวํ ปฏิจฺฉนฺนภาวํ เอติ คจฺฉติ อเนนาติ วา รุกฺขํ ติโรปฏิจฺฉนฺนํ หุตฺวา เอติ ปวตฺตตีติ วา ติรีฏนฺติ วุจฺจติฯ อภิธาเน (อภิธานปฺปทีปิกายํ 442 คาถายํ) ปน ตรีฏนฺติ ตกาเร อิการวิรหิโต ปาโฐ อตฺถิฯ ปาทปุญฺชนนฺติ ปาโท ปุชิยติ โสธิยติ อเนนาติ ปาทปุญฺชนํ, ตาลุโช ตติยกฺขโรฯ

[374] สนฺเต ปติรูปเก คาหเกติ เอตฺถ ปติรูปโก นาม ปกฺกมนฺตสฺส ภิกฺขุโน สนฺทิฏฺฐสมฺภตฺโตฯ อิมินา ปติรูปเก คาหเก อสติ อทตฺวา สงฺเฆน ภาชิเต สุภาชิตเมวาติ ทสฺเสติฯ สตฺต ชนาติ ปกฺกมนฺตอุมฺมตฺตกขิตฺตจิตฺตเวทนฏฺฏา จตฺตาโร, อุกฺขิตฺตกา ตโยติ สตฺต ชนาฯ

230. สงฺเฆ ภินฺเน จีวรุปฺปาทกถา

[376] สงฺโฆ ภิชฺชตีติ เอตฺถ ทฺวิโกฏฺฐาสวเสน ภิชฺชนเมวาธิปฺเปตํ, น อญฺญนฺติ อาห ‘‘ทฺเว โกฏฺฐาสา’’ติฯ เอกสฺมิํ ปกฺเข จีวรานิ เทนฺตีติ โยชนาฯ ทฺวิปกฺขํ สนฺธาย ‘‘สกลสฺส สงฺฆสฺสา’’ติ วุตฺตํฯ เอตนฺติ จีวรํฯ ตสฺเสว จีวรนฺติ ตสฺส โกฏฺฐาสสฺส จีวรเมวฯ ยตฺถาติ ยสฺมิํ เทเสฯ ทกฺขิโณทกํ ปมาณนฺติ ทกฺขิโณทกเมว ปมาณํ, น เทยฺยธมฺโมฯ ตสฺมา ทกฺขิโณทกํ ปฏิคฺคณฺหนฺตา, เทยฺยธมฺมสฺส สามิโน โหนฺตีติ อธิปฺปาโยฯ อุโภหิปิ ปกฺเขหีติ โยชนาฯ ปรสมุทฺเทติ ชมฺพุทีเปฯ โส หิ สีหฬทีปโต สมุทฺทสฺส ปารตฺตา ปรสมุทฺโทติ วุจฺจติฯ อิตโร ปกฺโขติ ทกฺขิโณทกสฺส จ จีวรสฺส จ ลทฺธปกฺขโต อิตโร อลทฺโธ ปกฺโขฯ

232. อฏฺฐจีวรมาติกากถา

[379] อิทานิ อาหาติ สมฺพนฺโธฯ ปุคฺคลาธิฏฺฐานนเยนาติ ‘‘สีมาย เทตี’’ติ กตฺตุวาจเกน กิริยาปเทน ทายกปุคฺคลสงฺขาตกตฺตุโน อธิฏฺฐานวเสน วุตฺตตฺตา ปุคฺคลาธิฏฺฐาเนน นเยนฯ เอตฺถาติ เอตาสุ อฏฺฐสุ มาติกาสุฯ อฏฺฐมา มาติกาติ โยชนาฯ ตตฺถาติ อฏฺฐสุ มาติกาสุฯ สพฺพตฺถาติ สพฺเพสุ ‘‘กติกาย เทตี’’ติอาทีสุฯ

สีมาย…เป.… ภาเชตพฺพนฺติอาทิมฺหิ มาติกานิทฺเทเส ปน เอวํ วินิจฺฉโย เวทิตพฺโพติ โยชนาฯ สีมาย เทตีติ เอตฺถ ปนฺนรส สีมา เวทิตพฺพาติ สมฺพนฺโธฯ

ตตฺถาติ ปนฺนรสสุ สีมาสุฯ อุปจารสีมา ปริจฺฉินฺนา โหตีติ สมฺพนฺโธฯ เอตฺตกํ ฐานนฺติ ปริกฺเขปารหฏฺฐานสฺส เอกนฺเตน อวุตฺตตฺตา เอกนฺเตน ปริกฺเขปารหฏฺฐานํ ทสฺเสนฺโต อาห ‘‘อปิจา’’ติอาทิฯ ธุวสนฺนิปาตโต วา ขิปิตานนฺติ สมฺพนฺโธฯ ‘‘ปริยนฺเต’’ติ ปทํ ปุพฺพาปราเปกฺขํฯ ตสฺมา ตีสุ นิสฺสกฺกปเทสุ โยเชตพฺพํฯ สา ปนาติ อุปจารสีมา ปนฯ ภิกฺขูสุ วฑฺฒนฺเตสุ อาวาโสปิ วฑฺฒตีติ มนสิกตฺวา วุตฺตํ ‘‘ภิกฺขูสุ วฑฺฒนฺเตสู’’ติฯ สพฺเพสํ ภิกฺขูนนฺติ สมฺพนฺโธฯ วุตฺตเมวาติ สีมกถายํ (มหาว. อฏฺฐ. 138, 144) วุตฺตเมวฯ

อปิจ โขติ เอตฺถ อปิสทฺโท ปุจฺฉตฺถวาจโกฯ เกหิ ฐปิตาติ หิ อตฺโถฯ ราชราชมหามตฺตา ฐเปนฺตีติ สมฺพนฺโธฯ ลาภสีมาติ ลาภสฺส มริยาโทฯ ยนฺติ โย ลาโภฯ เอตฺถนฺตเรติ เอตสฺมิํ คาวุตาทิอนฺตเรฯ ลาภสีมา นามาติ ลาเภน ปริจฺฉินฺนา สีมา นามฯ ตตฺถาติ พหูสุ ชนปเทสุฯ อนฺตรทีปา จาติ มหาทีปโต อญฺญทีปา จ, ขุทฺทกทีปาติ อธิปฺปาโยฯ

เอตฺเถว สีมายาติ ขณฺฑสีมาย เอวฯ เตสํเยวาติ ขณฺฑสีมคตานํเยวฯ เอวตฺถผลํ ทสฺเสนฺโต อาห ‘‘อญฺเญส’’นฺติอาทิฯ รุกฺเข วา ปพฺพเต วา ฐิตสฺส วา เหฏฺฐา ปถวีมชฺฌคตสฺส วา ภิกฺขุสฺสาติ โยชนาฯ อิมิสฺสา อุปจารสีมาย ฐิตสฺสาติ สมฺพนฺโธฯ สมานสํวาสสีมายาติ มหาสีมายฯ ขณฺฑสีมสีมนฺตริกาสูติ ขณฺฑสีมายญฺจ ทฺวินฺนํ สีมานํ สีมนฺตริกายญฺจฯ ตตฺถ ทฺวินฺนํ คามฏฺฐานมฺปิ ปาปุณาติฯ อวิปฺปวาสสีมาย ทินฺนํ คามฏฺฐานํ น ปาปุณาติ ‘‘ฐเปตฺวา คามญฺจ คามูปจารญฺจา’’ติ วุตฺตตฺตาฯ